Via de site van de TA academie is er de mogelijkheid om een 40 jaar oud artikel over TA te downloaden (klik hier), waarin de auteur schrijft over een baanbrekend boek uit die tijd. In de Avenue van juni 1973 bespreekt de journalist W.A.C. Whitlau de bestseller 'Ik ben OK, Jij bent OK' van de Amerikaanse psycholoog Thomas A. Harris. Het was onder meer dit boek dat de Transactionele Analyse (TA) wereldwijd op de kaart zette. Naast enthousiasme riep het boek ook ergernis op. 'Ik ben OK, Jij bent OK' werd wel erg Amerikaans gevonden. Amerikaans was, zeker in die jaren, ook min of meer een diskwalificatie. Toch is die titel voor heel veel mensen blijven hangen. Dat alle mensen in de basis OK zijn hoort nu tot de pilaren waarop het TA bouwwerk rust. In de Engelse Wikipedia staat onder het kopje TA philosophy: 'People are OK; thus each person has validity, importance, equality of respect!' Het is vaak juist het concept van OK-zijn dat zo veel mensen, overal op de wereld, in de TA aanspreekt.
Het was de grondlegger van de TA, de Canadees-Amerikaanse psychiater Eric Berne, die de hele idee van existentiële posities onderzocht gedurende zijn werk aan een andere wereldwijde TA bestseller, 'Games people play'. Ieder Spel wordt gespeeld vanuit een specifieke existentiële positie, zo meende Berne. Dat kunnen er drie zijn: Ik+/Jij- of Ik-/Jij+ of Ik-/Jij-. De 'existential position I'm OK, you're OK' is een manier van in het leven staan waar Spel-matig gedrag niet meer nodig is.
Aan de andere kant van de oceaan was het, in ongeveer dezelfde tijd, de Franse filosoof en voorman van het Existentialisme, Jean Paul Sartre die meende dat mensen zich op twee manieren tot elkaar konden verhouden: competitief of coöperatief! Hij voegde daar aan toe dat er drie manieren zijn waarop mensen zich in competitieve zin tot elkaar kunnen verhouden:
* Competitief kunnen we uit zijn op dominantie: de ander controleren of overheersen en vechten waneer dat niet werkt. TA: Ik ben OK, Jij bent niet OK!
* Competitief kunnen we uit zijn op onderdanigheid: de ander vooral naar mond praten, de behoeftes van de ander (ten koste van die van jezelf) op de voorgrond hebben. TA: Ik ben niet OK, Jij bent OK!
* Competitief kunnen we ons ook terugtrekken uit alle relaties. We houden onze affectie voor ons en doen alsof we geen waarde hechten aan het gezelschap van de ander. TA: Ik ben niet OK, Jij bent niet OK!
Coöperatieve relaties, zijn volgens Sartre, daarentegen relaties waarin we onszelf ter sprake durven brengen om zo samen iets van waarde te bouwen. We werken samen vanuit het volle respect voor elkaars behoeftes zonder dat we ons verplicht voelen aan die behoeftes te voldoen.
* In coöperatieve relaties voelen we ons in staat volop te geven zonder er op te rekenen dat de ander ons 'terugbetaald'. We vertrouwen daarop!
* In coöperatieve relaties onderzoeken we steeds de overeenkomsten en verschillen tussen ons en maken we ruimte voor de meerwaarde die dat ons brengt.
* In coöperatieve relaties werken we met de ongeschreven regel van de wederkerigheid. We zijn ons er van bewust dat we rekening moeten houden met onze eigen behoeftes en die van de ander. De beschikbare bronnen delen en benutten samen.
* In coöperatieve relaties gaan we er van uit dat ieder geeft wat hij of zij te geven heeft zodat alle talenten beschikbaar zijn voor de relatie, de groep of de organisatie.
De meer Europees gekleurde woorden van Sartre spreken wellicht meer tot de Europese verbeelding dan de Amerikaans gekleurde woorden van Harris en Berne. Ze onderzoeken hetzelfde: Hoe kan de mens heilzame relaties aangaan en onderhouden? En het antwoord op de vraag of en hoe je dat doet, heeft alles te maken met hoe je kijkt naar jezelf, de ander(en) en de wereld waarin je leeft. + -, - +,
- - of toch + +? Competitief of toch coöperatief? Het maakt een beslissend verschil.
Berne, E. (1973), Games People Play. New York: Ballantine Books
van Deurzen, E (2011), Skills in Existential Counseling & Psychotherapy. LA: Sage
Harris, T. A.(1973), Ik ben OK, Jij bent OK. Baarn: Ambo
Sartre, J.-P.(1973), Existentialism and Humanism. London: Methuen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten